Faiz Hesapları

[Ali Ekber]

FAİZ HESAPLARI



Faiz basitçe paraya biçilen fiat olarak tanımlanabilir.Daha açıkça, paranın belli bir süre kullanımı nedeniyle alınan kiradır.Paranın zaman içindeki gelirini de ifade eden bu kavram oldukça eskilere dayanmaktadır..

Dini literatürde de bulunan faiz kavramı Hristyanlık ve İslamiyette açıkça ve şiddetle reddedilmiştir..Bir görüş Musevilerin yıllarca bankerlikte lider olmasını buna bağlamaktadır..Ortaçağda tefecilik, insanların mülkünü kaybetmesine neden olduğu için faize bakış olumsuz olmuştur.ancak fiztların çok değişken,inip çıktığı dönemlerde anaparanın erimesini kimse kabul etmediği için faiz bu yada şu şekilde varlığını sürdüregelmiştir.İslamiyetin faizi yasaklaması ile islami ülkelerde faizsiz bankacılık sistemlei doğup gelişmiştir.(islami bankalar). Bu sistemlerde banka topladığı mevduatın bir üretim sürecine katılması garantisini verir.Bu üretim sürecinde oluşan kar da sonuç olarak paylaştırılır.Dinler ,paranın alım satımının yapıldığı piyasa sistemine yani paranın mal gibi alınıp satılmasına karşı oldukları için bu kar ortaklığı sistem olarak benimsenmiştir.

Faiz hesapları ,ekonominin hesapları için kaynak teşkil eder.Bu nedenle Faiz kavramını iyi anlayan okurlar diğer hesapların içinden kolayca çıkacaktır..



KIRIK VADE

Türk bankacılık sisteminde 1,3,6,12 Ay gibi vadeler kullanılmaktadır.Bu vadekerden az veya bu vadelerin arasında olan vadelere kırık vade denir.25 gün ve 35 gün 1 aydan kısa ve uzun oldukları için kırık vadedir..Bu vade pek yaygın olmasa da bazı bankalarda kullanılmaktadır.daha çok 1 aydan az ve 1-3 aylık vadeler kullanılmaktadır.

Kırık vadelerde faiz oranları biraz daha yüksek olabilmektedir. Örnek olarak 1 aylıkta %80 veren banka kırık vade için %83 verebilmektedir. Bu türden vadeler için faiz Oran Hesabı :

FAİZ GETİRİSİ = Ana para x Faiz oranı x Gün sayısı / 365 x 100

olarak hesaplanır.

Örnek : 1 milyar lirayı 32 günlük kırık vadeyle %82 üzerinden bankaya yatıralım,getiri miktarını şöyle hesaplarız,

1.000.000.000 x 82 x 32 / 365 x 100 = 71.890.000 lira

HAFTALIK MEVDUAT

1994 Yılındaki ekonomik kriz ile kazanılan bu kavramda o dönemde açılan hesaplara %200 faiz oranı uygulanmıştı..

Şimdilerde 7 gün ihbarlı olarak da adlandırılan bu bu hesap şekli bankalarca fiilen uygulanmasa da ya da bazı bankalar bu tür hesaplar için düşük faiz ilan etse de getiri hesabı şu şekilde hesaplanıyor..

FAİZ GETİRİSİ = Ana para x Faiz oranı x Gün sayısı / 365 x 100

VADESİZ MEVDUAT

Reponun yaygınlaşması ile vadesiz mevduat gözden düştü.hesaplama şöyle yapılır.

FAİZ GETİRİSİ = (Faiz oranı /365) x Bankada kalış süresi = O oranı

O oranı x Anapara = Alınan Faiz

MEVDUAT HESAPLARINDA NET FAİZ

Mevduat faizlerinde elde edilen faiz brüt faiz olup bundan Maliye Bakanlığının ilan ettiği oranlara göre stopaj kesintisi yapılmaktadır.Faiz gelirlerinden elde edilen stopaj peşin olarak ve gelir elde edilince kesilmektedir.Ancak bu kesinti tam anlamıyla peşin vergi değildir.Çünkü yıl sonunda kurumlar yada gelir vergisinden mahsup edilebilmektedir.Vergi kanununa göre kesilen stopajın % 10 u oranında bir de fon kesintisi yapıldığı için örnek stopaj % 10 olarak ilan edilmişse aslında %11 olarak toplam kesinti yapılmaktadır.

NET FAİZ = Brüt Faiz x 0.868 (stopajın %12 ilan edildiği kabul edilirse)

Örnek:100 milyon lirayı %95 ile bankaya yatırınca elimize kaç lira net olarak geçer? (stopaj+fon kesintisi %13.2 olarak hesaplanmıştır.)

95 x 0.868 = 82.460.000 lira. net elimize geçer...

1 yıldan kısa mevduatlardaki net faiz hesapları daha farklı hesaplanmakatadır.Bankalar her vade için yıllık faiz oranı açıkladıklarından bizim, söz konusu vade için ilan edilen faizi yatırdığımız vadeye dönüştürmemiz gerekir.Bu hesap ta basitçe bölme işlemiyle yapılır.Örneğin bankanın bir ay için açıkladığı oran %86 ise bunu 12 ye bölersek aylık faizi buluruz.Aynı şekilde altı aylık mevduataki brüt getiriyi bulmak için açıklanan faiz oranı 2 ye bölünür.

Örnek : 6 aylık %85 faiz ilan eden bankada vade sonunda elde edilen net getiri nedir?

( 85 / 2 ) x 0.868 = 36.89 veya

( 85 x 0.868 ) / 2 = 36.89 elde edilen net getiridir..

Örnek : Bankanın %75 olarak üç ay için ilan ettiği faiz oaranına göre vade sonu net getiri nedir?

( 75 / 4 ) x 0.868 =16.275 veya

( 75 x 0.868 ) / 4 = 16.275 elde edilen net getiridir..

Örnek : Bankanın bir aylık mevduata verdiği faiz %70 olsun.Bir aysonundaki net getiri nedir?

( 70 / 12 ) x 0.868 = 5.063 veya

( 70 x 0.868 ) / 12 = 5.063 elde edilen net getiridir..

BİLEŞİK FAİZLE YILLIK VERİM

Bileşik faiz (compound) ,farklı vadelerdeki faiz oranı ve yatırım araçlarını birbiriyle kaşılaştırmak için hesaplanır.Çeşitl vadelerdeki yatırımların yıl sonuna kadar aynı şeklde sürdürüldüğü ve fazi oranının değişmediği varsayılır.Bu duruma gerçek hayattta asla rastlanmaz..3 aylı süre içinde 3 aylık mevduat veya 3 kez 1 aylık mevduat veya 12 kez 1 haftalık repo yapma imkanı vardır.işte buarada hangi yatırım hesabı nekadar kazandıracak diye karşılaştırma yapmak için tüm yatırım araçlarının faiz oranlarını 1 yıla yükseltir yani bileşik verimini buluruz..

6 ay vadede 100 liranın net getirisinin 32 lira olduğunu varsayalım.6 ay sonunda ana para + faiz yani 132 lira gene 6 aylık vadeyle yatırılır ve sonuçta toplam 174.24 liraya ulaşılır.Demekki 32 net verimli 6 aylık hesabın bileşik verimi 64 değil 74.24 olmaktadır..bu hesaplarda basit hesap makineleri ile kolayca yapılmaktadır.. 1 yıl vadeli hesaplarda bileşik verim vade sonu net verimdir.

6 AY VADEDE YILLIK BİLEŞİK VERİM :

Stopaj ve fon kesintisinin % 13.2 olduğu varsayımıyla hesap şöyle yapılır..

FORMÜL : ( ( 6 AY Vade sonu net verim + 1 ) x x = ) - 1

Örnek : Bankanın 6 ay için faiz oranı % 80 olsun.100 milyon parayı yatırınca yıllık bileşik verim ne olur?

faiz oranı 0.8 dir.Brüt faiz / 2 ile 0.4 rakamını buluruz.

0.4 x 0.868 = 0.3472 rakamı bize vade sonu net getiriyi verir.

0.3472 + 1 = 1.3472 bu rakamı kendisiyle çarparız

1.3472 x 1.3472 =1.8149478 bu rakamı ana para ile çarparız..

181.494.784.000 lira olarak 12 ay sonunda paramızın ulaşacağı değeri buluruz..Hesap makinesini kullanarak işlem yaparken 1.3472 den sonra 2 kez x ve bir kez = tuşuna basarak işlem tamamlanır.

3 AY VADEDE YILLIK BİLEŞİK VERİM :

FORMÜL : ( ( 3 AY Vade sonu net verim +1 ) x x = = = ) - 1

Örnek : Bankanın 3 ay için faiz oranı %75 olsun.150 milyon lirayı yatırınca yıllık bileşik verim ne olur?

faiz oranı 0.7 dir.Brüt faiz / 4 ile 0.1875 rakamına ulaşırız.

0.1875 x 0.868 = 0.16275 3 aylık net verimdir.

0.16275 + 1 = 1.16275 elde edilir.

bundan sonra 2 kez x tuşuna basılır. = tuşuna bir kez basınca 1.3519875 sayısına ulaşırız.bundan 1 çıkarıp 100 ile çarpınca 3 aylık hesap yenilenince 6 ay vadede ulaşılacak getirye ulaşırız. yeniden = basıp 1.5720 rakamına ulaşırız.buda devamlı 3 ay vadede kalınmakla 9 ay sonunda ulaşacak paramızın değeridir.tabiki 1 çıkarıp 100 ile çarpıyoruz ve 57.2 rakamını buluyoruz. = tuşuna 3. kez basınca 1.8278 rakamına ulaşırız. yeniden 1 çıkarıp 100 ile çarpınca 82.78 olarak yıllık verim bulunmuş olur.

1 AY VADEDE YILLIK BİLEŞİK VERİM :

FORMÜL : ( ( 1 Yıl vade sonu net verim +1 ) x x = = = = = = = = = = = ) - 1

Örnek : Bankanın 1 ay vadeli hesaba %70 faiz verdiğini varsayalım...

faiz oranı 0.7 dir. Brüt faiz / 12 ile 0.05833 rakamını buluruz.

0.05833 x 0.868 = 0.5063 1 aylık net verimdir.

0.5063 + 1 = 1.5063

bundan sonra 2 kez çarpı tuşuna ve 11 kez eşit tuşuna basıp bulunan rakamdan 1 çıkarırız.Bunu da 100 ile çarpınca yıllık bileşik %80.88 olarak bulunur.Çok fonksiyonlu hesap makinelerinde ise 1.5063 ün 12. üssü alınırsa kolayca yıllık net verime ulaşabiliriz..

HESAP YENİLENİRKEN FAİZ DEĞİŞİRSE :

Bu durumda örnek olarak 3 aylık % 75 ,77 ,79 , 82 ile 3 aylık faize yatırılan paraların yıllık bileşiği şu şekilde hesaplanır..

1- ( ( 0.75 / 4 ) x 0.868 ) + 1 = 1.16275

2- ( ( 0.77 / 4 ) x 0.868 ) + 1 = 1.16709

3- ( ( 0.79 / 4 ) x 0.868 ) + 1 = 1.17143

4- ( ( 0.82 / 4 ) x 0.868 ) + 1 = 1.1779

5- 1.16275 x 1.16709 x 1.17143 x 1.1779 = 1.8724 - 1 = 0.8724 x 100

6- %87.24 lük bileşik yıllık getiriye ulaşırız.